عملکرد فرهنگسرای قرآن چگونه است؟

نه در خور اهداف ونه در حد امکانات عالی

در سه راه آذری، خیابان قزوین و میان فروشگاه‌های بزرگ و کوچک لوازم یدکی ماشین‌های راه سازی و فوق سنگین مکانی است که انسان را از هیاهوی ‌فولاد و ماشین دور و به معنویت و روحانیت نزدیک می‌کند. مکانی برای آموزش فرهنگ و گسترش فرهنگ قرآنی به‌نام فرهنگسرای قرآن. دیوار کوتاه و نرده‌های آهنی سبزرنگ که کتیبه‌های اسلامی را تداعی می‌کند به همراه دیوار شیشه‌ای اصلی ساختمان، نمای بیرونی فرهنگسرای قر آن است.در جست‌وجوی الهام‌های قرآنی به اطراف می‌نگرم،حوض وسط حیات که در عمق یک متری زمین کار شده است، درست وسط یک سکوی سنگی قرار داد.چهار ضلع از این سکو ۱۲ ضلعی شامل پنج پله است که به حضو وسط منتهی می‌شود،شش تابلوی فلزی آبررنگ آویخته به دیوارهای کناری حیاط که در آن برخی رموز قرآنی مانند کهیعص، طسم، یس، الم، ق، المص نوشته شده است، تا حدودی به محوطه،رنگ و لعاب قرآنی داده است. نگاه خود را می‌چرخانم، اتاق نگهبانی که دو نفر در آن نشسته‌اند و با حالتی خاص، کنجکاوی من را می‌نگرند در قسمت ورودی فرهنگسرا است. واحد آموزش کجاست؟ این سئوال بهترین راه برای فرار از زیر سایه نگاه سنگین آنهاست. طبقه اول سمت چپ. والبته جوابی که من را برای رسیدن به سئوالات بی‌شمارم یاری می‌دهد. فرهنگسرای قرآن با مساحتی بیش از پنج هزار مترمربع همزمان با تحویل سال ۱۳۸۱ شمسی با هدف برپایی فعالیت‌های تخصصی قرآنی، ادبی و هنری و حمایت از هنرمندان برای خلق آثار قرآنی و همچنین آشنایی اقشار مختلف جامعه با فرهنگ قرآنی افتتاح شد. حجت‌الاسلام والمسلمین «محمدزم» رییس وقت سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران بیشترین نقش را در تأسیس این فرهنگسرا به‌عهده داشت. شاید بتوان هدف اصلی احداث این فرهنگسرا را در جمله زیر خلاصه کرد: «کاربردی کردن و وارد زندگی کردن قرآن کریم در بین اقشار مختلف جامعه» فرهنگسرای قرآن بخش‌های مختلفی دارد: سالن سینما، تئاتر با ظرفیت سیصد نفر در دو طبقه و با امکانات صوتی و تصویری جهت برگزاری مراسم و سخنرانی‌های مختلف، جشن‌ها همایش‌ها، نمایش فیلم و ... گالری‌های هنرهای تجسمی شامل دو نگارخانه با ظرفیت دویست تابلو و مجهز به اتاق آرشیو، اتاق، پخش و تنظیم نور و صدا و ... موزه بزرگ قرآن کریم که شامل نسخه‌هایی نایاب و نفیس از قرآن است. کتابخانه تخصصی با بیش از شش هزار جلد کتاب در سه بخش. تخصصی، عمومی و یاد، با ظرفیت سالن جهت پذیرایی از ۸۰ نفر و حدود ۱۰۰۰ نفر عضو دائمی که روزهای زوج در اختیار آقایان و روزهای فرد در اختیار بانوان قرار دارد. نمازخانه فرهنگسرا با آذین بندی و طراحی اسلامی مناسب با فرهنگ اقامه نماز. لابرتوار حفظ تخصصی قرآن کریم مجهز به دستگاه‌های مبنی رایانه حفظ . رستوران با ظرفیت صدو شصت نفر و با امکانات رفاهی کامل (البته رستوران کاربرد مقطعی دارد) ۳۰ فضای اداری و آموزشی این امکانات در اختیار «محمدرضا پورمعین» رئیس فرهنگسرای قرآن به همراه معاونان و مدیران اوست تا نسبت به ترویج فرهنگ قرآنی تلاش کنند. داخل ساختمان می‌شوم، در و دیوار بنای داخلی برخلاف نماز و محوطه ساختمان حال و هوای قرآنی دارد. نصب پوسترهای فراوانی که مزین به آیات قرآنی و اسماء مبارک الهی هستند به همراه تابلوهای ساخته شده از یونولیت که در آن آیه‌های قرآنی حکاکی شده‌اند، فضا را تا حد قابل قبولی قرآنی و روحانی کرده است. مردان، بی‌بهره از امکانات فرهنگسرای قرآن به سمت واحد آموزش می‌روم. اتاقی کوچک بر از اندیشه‌هایی بزرگ. «لیلا فرخی» رئیس واحد آموزش فرهنگسرای قرآن ارزیابی و بررسی‌های کارشناسی در طول دوره آموزشی را مهمترین عملکرد این واحد می‌داند وی در مورد فعالیت‌های واحد آموزش می‌گوید: در سه گرایش ترجمه و تفسیر، حفظ وقرائت قرآن کریم به پرورش قرآن‌آموزان می‌پردازیم که گرایش قرائت خود شامل بخش‌های روخوانی، روان‌خوانی، تجوید مقدماتی و پیشرفته، ترتیل و صوت و نحو می‌شود. وی در ادامه به تعداد افراد مراجعه کننده برای شرکت در کلاس‌های فوق اشاره کرده و می‌گوید: از ابتدای فعالیت فرهنگسرا حدود ۱۵۰۰ نفر قرآن آموز به ما مراجعه کرده‌اند که از این تعداد، ۹۰ درصد خانم هستند. ساعات کار فرهنگسرا این طور ایجاب می‌کند که بیشتر خانم‌های خانه‌دار و دانش آموزان از آن استفاده کنند اما در هر صورت ما سعی می‌کنیم تا کار خود به نحو شایسته‌ای انجام دهیم و به همین منظور قرآن آموزان مرحله به مرحله مورد ارزیابی کارشناسی قرار می‌گیرند و شاید دلیل برتری کلاس‌های ما نسبت به دیگر مکان‌های آموزشی این موضوع باشد. صحبت‌های«فرخی» در مورد عملکرد آموزشی فرهنگسرا و به خصوص اینکه از ابتدای کار تا به حال ۱۵۰۰ قرآن آموز با این حجم از امکانات آموزشی دیده‌اند که تازه ۹۰ درصد آنها هم زن بوده‌اند،پرسش‌های زیادی را در ذهنم مطرح می‌کند. به لابراتوار حفظ می‌روم تا از نزدیک شاهد نوع آموزش قرآن آموزان باشم. اتاقی مستطیل شکل با میزهای مخصوص که در آن مینی کامپیوترهای حفظ قرار گرفته‌اند و میز و نیمکهای چوبی تنها تعداد هشت قرآن‌آموز بر روی آنها نشسته‌اند. «منصوره شهریاری» مربی حفظ کل قرآن کریم در حال آموزش حفظ جزء ۲۴ قرآن کریم به قرآن‌آموزان عمدتاً جوان است. «شهریاری» در مورد فعالیت‌های این کلاس می‌گوید: در مراکز مختلفی همچون مدرسه عالی شهید مطهری، موسسه قرآن پژوهان، موسسه دارالتحفیظ و ... به کار آموزش مشغول بودم، اما فرهنگسرای قرآن بهترین مکان برای قرآن‌آموزی است، هم به لحاظ امکانات و ابراز و هم به لحاظ ایجاد انگیزه، چرا‌ که در بحث آموزش علوم قرآنی، انگیزه نقش مهمی را ایفا می‌کند و همین عوامل به همراه مدیریت مناسب فرهنگسرا سبب شده در دوره‌ای سه ساله حفظ قرآن کریم برای قرآن‌آموزان میسر شود. قرآن آموزان این کلاس که همگی زن هستند از شرایط موجود اظهار رضایت می‌کنند. آنها از طریق تلویزیون با فرهنگسرا آشنا شده‌اند و با شرکت در برنامه‌های مختلف آموزشی به گسترش فرهنگ قرآنی در مناطق خود کمک می‌کنند. در حالی که «شهریاری» از ایجاد انگیزه توسط فرهنگسرای قرآن سخن می‌گوید،«بهنام نقی‌لو» عضو کتابخانه این فرهنگسرا،نبود انگیزه را دلیل اصلی برای شرکت نکردن خود در فعالیت‌های آموزشی و پرورشی فرهنگسرای قرآن ذکر می‌کند. این جوان ۱۹ ساله ساکن محله ۳۰ متری جی برای گذراندن آخرین واحدهای درسی برای دریافت مدرک دیپلم تلاش می‌کند. «نقی‌لو» در پاسخ به سئوالی مبنی بر علت حضور نیافتن در فعالیت‌های قرآنی فرهنگسرای قرآن می‌گوید: علاقه‌ای به انجام این فعالیت‌ها ندارم و علت آن هم نداشتن انگیزه درونی برای دنبال کردن موضوع قرآن به‌صورت تخصصی است،البته در مدرسه ومسجد محل با قرآن آشنایی پیدا کرده‌ام اما هیچگاه انگیزه‌ای که مرا به سمت آموزش بیشتر قرآن سوق دهد، در من به وجود نیامد. وی که به مدت دو سال است از کتابخانه این فرهنگسرا برای مطالعه درسی استفاده می‌کند در ادامه می‌گوید: البته وجود فرهنگسرای قرآن در این منطقه با شرایط خاصی که در آن وجود دارد، خیلی موثر است و می‌تواند به رشد بار فرهنگی منطقه کمک کند. گرایش‌های فرهنگی در هر منطقه موضوعی است که ذهن بسیاری از مسئولان را به خود معطوف کرده است. اما آیا فرهنگسرای قرآن تا چد حد در فرهنگسازی منطقه موثر است؟ به سراغ چند تن از اهالی محل می‌رویم تا شاید به پاسخ مناسبی دست یابیم. «محمد اعظامی» در فروشگاه لوازم یدکی ماشین‌های سنگین نشسته و در حال مطالعه روزنامه است. وی به گفته خودش از اولین دیپلمه‌های فامیل است و حالا با ۴۳ سال سن مدیریت فروشگاه را به عهده دارد. «اعظامی» وجودی فرهنگسرای قرآن را برای زنان منطقه مفید می‌داند. او استفاده نکردن از خدمات فرهنگسرا را به دلیل شاغل بودن عنوان می‌کند و می‌گوید: می‌دانید،ما که صبح تا شب سر کار هستیم و فرصت حضور در فرهنگسرا را نداریم، بچه‌ها هم که در مدرسه هستد و تنها تابستان می‌توانند از این گونه مکان‌ها استفاده کنند اما خانم‌های خانه‌دار به خاطر برخورداری از ساعات فراغت بیشتر می‌توانند، با حضور در این فرهنگسرا قرآن را به‌صورت اصولی و کاربردی یاد بگیرند. وی نزدیکی و تعامل مادران با فرهنگسراهای مختلف از جمله فرهنگسرای قرآن را عاملی برای رشد فرهنگ عمومی جامعه می‌داند. به سراغ شخص دیگری می‌روم،«اکرم فیضی» زن ۵۱ ساله‌ای است که متأسفانه از تحصیلات به دور مانده است. «علاقه زیادی به خواندن قرآن دارم، اما چه کم که از سواد محرومم ،فرهنگسرا هم که برای ما بیسوادها هیچ کاری نمی‌کند، اما فرزندان ما با توجه به برنامه‌های این جا، قرآن را یاد گرفته‌اند و از برکت این فرهنگسرا، در خانه ما هم قرآن خوانده می‌شود.» برای جمع بندی نهایی تصمیم می‌گیرم تا به دیدار رئیس فرهنگسرا بروم، اما «محمدرضا پورمعین» به علت ضبط یک برنامه تلویزیونی چند روزی است که در محل کار خود حاضر نمی‌شود! به اتاق کار «سعید زکی‌لو» معاون فرهنگسرا راهنمایی می‌شوم، اتاقی نسبتاً بزرگ با چند میز و صندلی، کامپیوتری خاموش و مثل تمام اتاق‌های فرهنگسرا پر از تابلوهای قرآنی که دیوارهای این اتاق را نیز تزیین کرده است. آقای «زکی‌لو»، تا چه اندازه در بحث فرهنگسازی و ترویج فرهنگ قرآنی در منطقه، تأثیرگذار بودید؟ این سئوال من از «زکی‌لو» بود که در پاسخ گفت: فرهنگسرای قرآن محلی، نیست، بلکه هویتی است و حوزه فعالیت‌های قرآنی ما کل مناطق ۲۰ گانه شهرداری است که از طریق کانون‌های مختلف قرآن انجام می‌شود و برای مردم مناطق اطراف با توجه به فضاهای موجود برنامه‌ها و کلاس‌های قرآنی دایر کردیم، تا بی‌نصیب نمانند. اما مأموریت اصلی ما انجام فعالیت‌های قرآنی برای کل تهران است. «زکی‌لو» با اشاره به برگزاری جشنواره قرآنی کودک و نوجوان ویژه پنج مقطع سنی،طرح سراسری قرآن بخوانید و عیدی بگیرید که طی پنج روز اول هر سال اجرا می‌شود، طرح تلفن گویای ۱۴۴ به نام سیستم ندای قرآن که تلاوت آیات درخواستی را شامل می‌شود، تجلیل از پیشکسوتان قرآنی،استاندارد سازی برای فعالیت‌ها آموزشی برای کانون‌های قرآنی کشور و ...فعالیت‌های فرهنگسرای قرآن را نه تنها فرا منطقه‌ای بلکه فرا استانی و ملی عنوان کرد‌. وی در مورد افرادی که دسترسی زمانی و مکانی به فرهنگسرا ندارند اما علاقه‌مند به یادگیری اصولی قرآن هستند، می‌گوید:در شهر تهران و ۸ شهرستان دیگر از جمله ماهشهر، زنجان، ملک فالیز چالوس!، نجف آباد اصفهان و ... مدرسه مکاتباتی قرآن را راه‌اندازی کردیم که در آن قرآن‌آموزان در خانه و محل کار خود بدون صرف زمانی اضافی می‌توانند به یادگیری قرآن بپردازند و طبق برنامه زمانبندی حتی از طریق تلفن با استاد مربوطه در تماس باشند. «زکی‌لو» در ادامه می‌گوید: ما برای ترویج فرهنگ قرآنی از تمام نهادهای ذیربط استفاده می‌کنیم و اصراری بر اینکه تمام فعالیت‌های به نام ما باشید، نداریم و در کل در جهت انس با قرآن گام برمی‌داریم. از «زکی‌لو» خداحافظی می‌کنم در حالی که ذهنم به شدت مشغول بزرگی هدف فرهنگسرای قرآن آنهم به عنوان یک فرهنگسرای فرامنطقه‌ای و محدودیت عملکرد آن است. می‌اندیشم آموزش ۱۵۰۰ قرآن‌آموز طی چهارسال فعالیت فرهنگسرای با امکانات قابل توجه و با اهداف عالی و انجام چند فعالیت مکاتبه‌ای در تعدادی شهرستان، کوچکتر از اندازه انتظارات موجود از فرهنگسرای قرآن است. حتی در همین تهران خیلی از علاقه‌مندان به قرآن هستد که نام این فرهنگسرا هم به گوششان نخورده است. شاید تلاش برای برگزاری کلاس‌های قرآنی در نقاط مختلف تهران از طریق اعزام استاد، بتواند یکی از مقولات فعالیت این فرهنگسرا باشد. فعالیت‌های مورد انتظار قرآنی، صرفاً برگزاری کلاس نیست. فرهنگسرای قرآن در راستای ترویج اندیشه‌های قرآنی حتی می‌تواند با نصب چند تابلوی هنرمندانه در نقاط پر تردد مثل ایستگاه‌های مترو، بیلبوردهای بزرگراه‌ها و ... از باب تذکر، اذهان مردم را نسبت به قرآن و وظیفه‌ای که در برابر آن دارند و بازخواستی که در مورد آن خواهند شد، بیدار کند. جای اندیشه‌های ترویجی در فرهنگسرای قرآن خالی است و این خلاء را می‌توان از ناآشنایی مردم با نام این فرهنگسرا دریافت، هرچند که فعالیت‌های انجام شده در آن نیز در حد خود قابل تقدیر است، اما بزرگی اهداف و امکانات این فرهنگسرا و نیز نیازها و خلأهای موجود در جامعه، جای فعالیت‌های ترویجی را در فرهنگسرای قرآن همچنان خالی گذاشته است. در این افکار هستم که ناخودآگاه خود را در نگارخانه هدی در مجموعه فرهنگسرا و در حال تماشای تابلوهایی می‌بنیم که درآن یداله احمر‌رضایی آیات قرآنی و اسماء متبرک الهی را بر روی آینه نگاشته است.

منبع: http://www.iqna.ir/?p=ndt&ProdID=34370