آوای روح افزا

صدای آبشار و جریان پر شور رود، سکوت دشت که در لایه های زیرین آن صدای جیرجیرک ها و زنجره ها نهفته است، صدای وزش بادی که در لابه لای درختان می پیچد، صدای موج دریا و سکوت محض کویر، همه و همه موسیقی طبیعتند. طبیعت سرشار از صدا است ولی نه هیاهو. پناه بردن به طبیعت و شنیدن صدای آن روح آدمی را از آرامشی عمیق می آکَنَد. انسان در گریز از صداهای گوش خراش شهر، خستگی های ناشی از کار مداوم و فشارهای پی در پی را با خود به دامان طبیعت می برد و طبیعت چون دایه ای مهربان انسان را در آغوش پرمهر و سراسر شادی خود می گیرد و با نوای دل انگیز خود او را آرامش می بخشد. طبیعت، دشت و دمن، کوهسار و جنگل، دریا و بیابان همه مظاهر قدرت الهی اند و انسان گریخته از دامان معنویت را دوباره به تفکر و تدبر و شادی های بی آلایش بازمی گرداند.

امروزه تاثیر موسیقی و نوای خوش آن بر روح آدمی و یا تسکین دردهای فیزیکی و روحی او انکار ناپذیر است. برخی از پزشکان و روان شناسان به ویژه در کشورهای پیشرفته با موسیقی دردهای بیمارانشان را تسکین می دهند و یا بیماری های آنها را بهبود می بخشند. هر یک از ادیان الهی نیز به گونه ای بر تاثیر نوای خوش بر روح آدمی تاکید داشته اند. حضرت داوود(ع) یکی از پیامبران الهی است که صوت خوش او و مزامیری که از آن حضرت باقی مانده است، بسیار مشهور است. " به حضرت داوود، نغمه خوش و دلپذیری عنایت شده بود، به گونه ای که پرندگان، هنگام نغمه سرایی وی، در محراب عبادتش جمع می شدند و حیوانات بیابان نیز به مجرد شنیدن صدایش به او نزدیک می شدند و از شدت تاثیر جذبه صدای خوش او، حضور مردم (و خطرهای ناشی از آن) را فراموش می کردند. حضرت داوود، جدای از صدای دل انگیز و روح بخش، مزامیر معروفی نیز داشته است. امیرمؤمنان(ع) وی را صاحب مزامیر و قاری اهل بهشت معرفی کرده است."

مزامیر داوود که نیایش های آن نبی الهی است، در همراهی با نوای خوش آهنگ او تاثیری چندین برابر می یافت و بر دلها اثر فراوانی برجای می نهاد. در دین مسیح نیز می توان همراهی موسیقی و نیایش را یافت، حتی اکنون نیایش مسیحیان در کلیساها با نوای موسیقی بسیار ملایمی همراه است که شور مذهبی را در پیروان این دین الهی برمی انگیزد. در اسلام نیز نه به مانند مزامیر داوود و نوای موسیقی در کلیسا، بلکه به گونه ای کاملا متفاوت از نوای خوش آهنگ برای افزودن بر تاثیر کلام الهی برگرفته شده است.

اذان مرحوم موذن زاده نمونه بسیار تحسین برانگیز و شاخصی از همراهی معنای بلند و نوای خوش و موسیقی همراه است. مرحوم موذن زاده با بهره گیری از صدای گرم خود و همچنین با استفاده از ظرفیت های معنوی در برخی دستگاه های موسیقای ایرانی، اذانی به یاد ماندنی برجای گذاشت که دل و جان هر مسلمانی را از معنویت و الهام لبریز می کند. این اذان با تارهای روح آدمی  در هم تنیده می شود و با ایجاد نوعی حالت جذبه و کشش روحی و معنوی مسلمان را آماده نماز می کند.

از این دست نمونه ها بسیار است. در اختتامیه هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی در تهران( آذرماه 1376)، استاد منصوری با قرائت بسیار زیبای آیاتی از قرآن مجید اشک از دیدگان بسیاری از روسای جمهور و یا پادشاهان کشورهای اسلامی سرازیر کرد. نوای روح بخش قرآن در آمیزش با صدای خوش و آهنگ جانفزا تا اعماق روح آنان نفوذ کرد و به یادشان آورد که مسلمانند، که پیرو رسول بلندمرتبه ای هستند که از سوی پروردگار"حبیب" لقب یافته است، یادآوری کرد که نیرویی بس عظیم دارند که بیهوده در اختلافات آن را از دست می دهند و از آن بهره نمی گیرند. نوای قرآن و صوت زیبای استاد منصوری جانی دوباره در کالبد کنفرانس سران کشورهای اسلامی دمید تا برای احیای دوباره تمدن اسلامی از هیچ کوششی فروگذار نکنند.

"هنر استفاده از صدای نیکو در آغاز اسلام، در عرصه قرائت قرآن جلوه کرد. روایات زیادی در باره قرائت نیکوی پیامبر اکرم(ص) و دیگر معصومان(ع) وارد شده است. بعضی ازروایات، پیامبر اکرم(ص) را (احسن الناس صوتاً بالقرآن) معرفی کرده اند و از روایت دیگر برداشت می شود که آن حضرت در نماز جماعت، برای رعایت حال مومنین و جلوگیری از خود بی خود شدن آنان، از نیکویی قرائت خویش می کاسته است.

امام زین العابدین و امام باقر(ع) نیز چنان با صدای خوش، قرآن می خواندند که گاه مردم می ایستاده اند و به قرائت آنان گوش فرا می داده اند و گاه نیکویی قرائت امام، آنان را از هوش می برده است. خوش خواندن قرآن، منحصر به معصومان(ع) نبوده است، شماری از صحابه و تابعین نیز قرائت های نیکویی داشته اند. در بعضی از موارد پیامبر اکرم(ص) به قرائت آنان با کمال اشتیاق گوش فرا می داده است. در مواردی نیز قرائت آنان رابه مزمار داوود(ع) تشبیه می فرموده است.

قرائت زیبای قاری سبب می شود که هرچه بیشتر معانى قرآن در ذهن شنونده تجسم یابد، رسول خدا صلى الله علیه وسلم در این باره مى فرمایند: "صداى نیکو زینتى است براى قراء" همچنین حدیث دیگری اشاره دارد که " قرآن را با صوت زیبا و نیکو بخوانید " و همچنین مى فرمایند : " آن کس که قرآن را با تانى و آهنگ قرائت نکند از ما نیست."

بر خواندن قرآن با صوت زیبا از سوی ائمه اطهار و بزرگان دین بسیار تاکید شده است، رسول خدا ‌فرموده است: "خانه های خود را با تلاوت قرآن نورانی کنید، و مانند قوم یهود و نصاری نباشید که فقط در کنیسه‌ها و کلیساها دعا می‌کنند و خانه ها را رها کرده اند. وقتی تلاوت قرآن در منزل زیاد شود، اهل خانه از خیر و برکتش بهره‌مند می شوند و آن خانه برای اهل آسمان می درخشد، همان گونه که ستارگان آسمان برای اهل دنیا می‌درخشد".

حضرت رسول در این باره در  جایی  تاکید فرموده اند: "قرآن را با لحن و صوت عربی بخوانید. بعد از من قومی خواهند آمد که قرآن را با غنا می‌خوانند. اینان که قلب‌هایشان شیفته آوازشان می‌باشد، بدانند قرآن از حنجره آنها تجاوز نمی‌کند."

صوت خوش، از سوی تمام موجوات قابل فهم و ادراک است. همانگونه که به هنگام نیایش داوود تمام موجودات در پیرامون او گرد می آمدند و نوای نیایشش را می شنیدند، می توان انتظارداشت که نوای خوش قرآن و صوت زیبای آن نیز کلیه موجودات را به سجده و تسبیح و ستایش خود وادارد. آنجا که همه کائنات و کهکشان ها، همه موجودات از کوچک ترین آنها تا بزرگترینشان خداوند را ستایش می کنند، آیا جای آن ندارد که اشرف مخلوقات که خداوند در آفرینش او به خود آفرین گفت، خدا را با زیباترین عبارات و با خوش ترین صداها و نواها بستاید؟ و در کلمات و واژه های مناجاتش تدبر کند و بیاندیشد؟ اندیشیدن در مناجات هم روح آدمی را سیراب می سازد و هم فکر و خرد او را از این نیایش بهره مند می کند. امیرالمؤمنین علیه السلام در این باره فرموده اند: " در علمی که در آن فهم نباشد خیری نیست؛ در قرائتی که در آن تدبّر نباشد خیری نیست، و در عبادتی که در آن دقت و آگاهی نباشد خیری نیست."

عبادت، نیایش و مناجات ابزاری است که انسان را به نیکی ها و خیر راهنمایی می کند، ولی مشروط به آنکه در تمام اینها عنصر اندیشه حضور داشته باشد چرا که انسان بی اندیشه چون جسمی فاقد روح است که به زودی بوی تعفن آن فضا را می آکند. از این رو عبادت ها و مناجات های بدون تدبر و اندیشه نمی تواند برای انسان حاصلی به همراه داشته باشد. از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم معنای آیه " و رتل القران ترتیلا" را پرسیدند: فرمود: " یعنی قرآن را کاملا روشن و واضح بخوان، و آن را مانند شعر که به سرعت می‌خوانند قرائت نکن! " سپس فرمود:" وقتی به عجائب قرآن رسیدید توقّف و تأمل کنید و با قرآن قلب‌های خود را به حرکت در آورید. سعی نکنید سوره را به آخر برسانید. عجله نکنید، بلکه تفکر و تدبّر داشته باشید، گرچه سوره به اتمام نرسد."

پیامبر اکرم از چند چیز بر امت خویش بیمناک بودند:"من بر شما می‌ترسم از اینکه دین را سبک بشمارید، و حکم قاضی را با رشوه و امثال آن بخرید و قطع رحم نمایید و می‌ترسم از اینکه قرآن را با آلات لهو و موسیقی همراه کنید. و نیز می‌ترسم کسی را که در دین با فضیلت‌ترین شما نیست، جلو بیندازید و علی علیه السلام را کنار بزنید."

امام صادق علیه السلام فرمود:  "امام باقر علیه السلام بهترین صوت قرآن را داشت، و هرگاه در شب به نماز می‌ایستاد و قرآن می‌خواند، بعضی از مردم که از کنار خانه امام می‌‌گذشتند، می‌ایستادند و به صدای او گوش می‌سپردند."

صوت زیبا اگر با ایمانی سترگ و عشقی بزرگ همراه باشد می تواند دلهای مرده را زنده کند و جان های فسرده را به اقلیم زندگی درآورد. معنای بلند روح آدمی را به پرواز در می اورد و جان او را به عرش بر می کشد و اندیشیدن بر حیرت آدمی در دنیا می افزاید و او را در برابر قدرت لایزال الهی خاکسار و فروتن می کند. این همه صوت زیبا، معنای بلند و تدبر در تلاوت قرآن گردهم می آید و آثاری بس گرانقدر برای انسان به همراه می آورد. باشد که در پناه قرآن این کلام الهی، راه های  بسته به رویمان گشوده شود و چشم اندازهای وسیعی از اندیشه و تفکر در برابرمان به تصویر در آید.

منبع :  http://www.tebyan.net/Teb.aspx?nId=13981