تسنیم

مطالب قرآنی: مقالات-حدیث-گزارش-درباره قرآن-پند بزرگان-کتابشناسی-علوم قرآنی-حفظ قرآن-شان نزول-پرسش و پاسخ-آیامیدانید-دین و زندگی

تسنیم

مطالب قرآنی: مقالات-حدیث-گزارش-درباره قرآن-پند بزرگان-کتابشناسی-علوم قرآنی-حفظ قرآن-شان نزول-پرسش و پاسخ-آیامیدانید-دین و زندگی

چگونه فکرهای بد بد نکنیم؟


منو رها کن از این فکر تنهایی

آثار ذکر در سازندگى روحى و اخلاقى - قسمت چهارم

اشاره:

ذکر و یاد خدا آثار سازنده روحى و اخلاقى فراوانى دارد که یاد متقابل خدا از بنده، روشنى دل، آرامش قلب، ترس از(نافرمانى) خدا، بصیرت و شناخت شیطان، بخشش گناهان، و علم و حکمت از جمله آنهاست.

یکى از زیباترین جلوه هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسى‏ترین راه‏هاى سیر و سلوک، ذکر است؛ یعنى مترنم بودن زبان و قلب انسان به اسمإ حسناى الهى و شاداب نگه داشتن گل روح در زیر باران یاد حق.

ذکر خدا ارتباط معنوى عبد سالک با رب مالک است و این انسان است که نباید خود را وقف زندگى مادى کند و مقصد را در خود و دنیاى خود محدود سازد، بلکه باید خود را براى سفر پر فراز و نشیب ابدیت آماده و مهیا کند.

ذکر خداوند آثار و ثمرات اعجاب‏آور و با شکوهى دارد که هریک از آنها در سازندگى روحى و اخلاقى انسان تإثیر به سزایى دارد. عمده‏ترین این آثار و ثمرات به شرح زیر است:

 

آنچه گذشت:

قسمت اول- آثار ذکر در سازندگى روحى و اخلاقى: 1. یاد خدا نسبت به بنده - 2. روشنى دل - 3. آرامش قلب

قسمت دوم-  آثار ذکر در سازندگى روحى و اخلاقى: 4. خشیت و ترس از خدا - 5. بصیرت یافتن و شناخت شیطان - 6. بخشش گناهان - 7. حکمت و علم

قسمت سوم- آثار ذکر در سازندگى روحى و اخلاقى: 8. باطن بینى  - 9. افزایش هدایت - 10. عدم از خودبیگانگى - 11. مقبولیت و پذیرش

 

12. کنترل قواى فکرى

یکى دیگر از آثار و ثمرات ذکر، کنترل قواى فکرى و حواس است. در مسیر تهذیب نفس، انسان باید به تدریج بر قواى درونى و همه ابعاد گفتارى و رفتارى وجود خود مسلط شود. یکى از ابعاد گریزپا و سرکش درون انسان قوه تفکر اوست. سرکشى این بعد را مى‏توان در نماز به خوبى درک کرد. یکى از عوامل بسیار موثر در کنترل فکر، مداومت در ذکر است. [1]

«یا ایها الذین آمنوا إذکروا الله ذکرا کثیرا و سبحوه بکره و اصیلا». [2] «اى مومنان! خدا را بسیار یاد کنید و هر صبح و شام او را تسبیح گویید».

و خداوند فرمود : نسبت به آنچه از دست داده‏اید افسوس نخورید

امام صادق(علیه السلام) از سیره پدر بزرگوارش امام باقر(علیه السلام) نقل مى‏کند: «پدرم امام باقر علیه السلام بسیار ذکر خدا مى‏گفت. من همواره با او راه مى‏رفتم و او به یاد خدا بود و با او غذا مى‏خوردم و او ذکر خدا مى‏گفت و حتى وقتى با مردم حرف مى‏زد، شرکت در جلسات مردم او را مانع از ذکر خدا نبود و من مرتب مى‏دیدم که زبانش به زیر گلویش مى‏چسبد و لا اله الا الله مى گوید و او پیوسته ما را جمع مى‏کرد و بین الطلوعین بیدار نگه مى‏داشت و ما را به خواندن ذکر، دعا و قرآن امر مى‏فرمود تا آفتاب طلوع کند». [3]

بنابراین ذکر زیاد و توبه به معناى حقیقی آن به تدریج انسان را توانا مى‏کند تا تمرکز حواس کسب کند و هر لحظه به هرچه اراده کرده، بیندیشد و فکر را از سرکشى مانع شود و این قدرت در ابعاد بسیارى مى‏تواند فکر و قواى درونى را مهار کند.

 

13. زدودن غم و اندوه

غم و اندوه غالبا بر اثر از دست دادن یک چیز، به دست نیاوردن مطلوب، تردید وبلاتکلیفى و مشاهده صحنه‏هاى تأثرانگیز پیش مى‏آید.

یاد خدا در همه این موارد مى‏تواند به نحو معجزه‏آسایى غم و غصه را برطرف سازد. گاهى غمى که بر دل شخص سنگینى مى‏کند ناشى از تأسف او به خاطر از دست دادن یک فرصت، یک موقعیت و یا چیزى از مال و مقام دنیاست. خداوند متعال مى‏فرماید: «لکیلا تإسوا على ما فاتکم...». [4] «نسبت به آنچه از دست داده‏اید افسوس نخورید».

با یاد خدا مى توان به مرحله‏اى از معرفت دست یافت که به خاطر از دست دادن هیچ چیزى اندوهگین نشد. کسى که صرفا به یاد خداست مى‏آموزد که پیوسته حاجات خود را از خدا بخواهد و به لطف و کرم او امید ببندد.

حضرت یعقوب(علیه السلام) فرمود: «..انما اشکو بثى و حزنى الى الله و اعلم من الله ما لا تعلمون. [5] من غم و درد دل خود را به خدا مى‏گویم و مى‏دانم از خدا آنچه را شما نمى‏دانید».

یکى از ابعاد گریزپا و سرکش درون انسان قوه تفکر اوست. سرکشى این بعد را مى‏توان در نماز به خوبى درک کرد. از عوامل موثر در کنترل فکر، مداومت ذکر است

بعضى اوقات غم و غصه نتیجه تردید و بلاتکلیفى است. کسانى که نسبت به اجرا یا عدم اجراى کارى دو دل هستند، دچار پریشانى و اندوه مى‏گردند. چنین غصه‏هایى براى کسى که به ذکر خدا مشغول باشد، کمتر پدید مى‏آید؛ زیرا یاد خدا او را صاحب تشخیص و اراده‏اش را قوى مى‏کند و روح اعتماد و توکل به خدا را در او زنده مى‏کند.

و بالاخره دیدن صحنه‏هاى تإثرانگیز موجب اندوه شدید مى‏گردد در این گونه موارد یاد خدا بهترین داروى معنوى اثربخش است؛ مثلا اگر از روى توبه به ذکر خدا مشغول شود، این ذکر او را از معنویت سرشار خواهد کرد، غمش را خواهد زدود و قلبش را از فشارهاى ناشى از غم، خلاص خواهد کرد. [6]

 

14. نجات از غفلت

همه گناهان کوچک و بزرگ در حالت غفلت و بى‏خبرى رخ مى‏دهد و عوامل غفلت‏زا بسیار است. زن، فرزند، زینتها، زخارف دنیوى، دارایى‏هاى منقول و غیر منقول، ریاستها، حکومتها، عنوانهاى فامیلى و مقام علمى و روحانى و حتى بسیارى از عبادتها ممکن است انسان را به غفلت بیاندازد.

شیطان براى غافل کردن هرکسى از طریق ویژه‏اى که با حال و شغل او متناسب و در او موثر است، وارد مى‏شود و او را به آن سرگرم مى‏سازد. آنچه غفلت را برطرف، عمل را صالح و انسان را تربیت مى‏کند، یاد خدا و تذکر است و عوامل تذکر نیز فراوان است. بعضى از عوامل تذکر، تکوینى و برخى دیگر تشریعى است.

اجرام زمینى و آسمانى، شب و روز، نعمت‏هاى مادى، پدیده حیات و تمامى ذرات جهان هستى که صنع صانع یکتاست، عوامل تکوینى تذکر است که نظرکردن به آنها اهل معرفت را به یاد خدا مى‏اندازد. و عوامل تشریعى تذکر، همان عبادات است که بهترین رافع غفلت است و خلاصه آنکه بر اساس آیات قرآن و به حکم عقل و اثبات تجربه، یاد خدا انسان را از حالت غفلت خارج مى‏کند و از ابتلا به پیامدهاى آن که ارتکاب معاصى، مفاسد شخصى و اجتماعى تباه کننده است، دور مى‏سازد. [7]

شیطان براى غافل کردن هرکسى از طریق ویژه‏اى که با حال و شغل او متناسب و در او موثر است، وارد مى‏شود و او را به آن سرگرم مى‏سازد

از آثار و ثمرات ذکر گفتیم و در اینجا متذکر مى شویم که یکى از مصادیق والاى ذکر، قرآن است. بنابراین تمام آثارى که بر قرآن کریم مترتب است و همه بهره‏مندیهایى که انسان از رهگذر قرآن کریم مى‏تواند به آن برسد، خود ثمرات و آثار ذکر خواهد بود و نیز تمامى اثرات عظیمى که بر نماز مترتب است، در شمار ثمرات ذکر است؛ زیرا نماز یکى از مصادیق والاى ذکر است.

والسلام  علیکم و رحمةالله و برکاته  - تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه - حسین عسگری


1-همان، 31.

2-احزاب، 41 و 42.

3-پاسدار اسلام، شماره 137، ص 9.

4- حدید، 23.

5-یوسف، 86.

6-نمازشناسى، حسن راشدى، ص 79.

7-همان، ص 168 و 169.


منبع: تبیان

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد