عدالت در قرآن ( قسمت۳ )

سوره انعام آیه 115

 وَتَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ صِدْقًا وَعَدْلاً لاَّ مُبَدِّلِ لِکَلِمَاتِهِ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ 

ترجمه فارسی

 و کلام پروردگار تو در راستی و عدالت به حد کمال است هیچ کس نیست که ، یارای دگرگون کردن سخن او را داشته باشد و اوست شنوا و دانا

ترجمه انگلیسی

.And the word of your Lord has been accomplished truly and justly; there is none who can change His words, and He is the Hearing, the Knowing.

 تفسیر آیه در کتاب تفسیر المیزان

و تمت کلمه ربک لاملئن جهنم من الجنه و الناس اجمعین  و مانند آیه و تمت کلمه ربک الحسنی علی بنی اسرائیل بما صبروا  که اشاره است به آن وعده ای که به بنی اسرائیل داده بود که به زودی ایشان را از ظلم فرعون نجات داده حکومت را به آنان خواهد سپرد، و قرآن آن وعده را چنین حکایت کرده : و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین  گاهی هم به معنای موجود خارجی از قبیل انسان استعمال می شود، مانند آیه ان الله یبشرک بکلمه منه اسمه المسیح عیسی بن مریم  و مسیح را از این جهت مورد استعمال این کلمه قرار داده که خلقت مسیح (علیه السلام ) خارق العاده بوده ، عادت در خلقت انسان بر این جاری است که به تدریج صورت گیرد، و مسیح (علیه السلام ) به کلمه ایجاد به وجود آمد، همچنانکه در قرآن فرموده : ان مثل عیسی عند الله کمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له کن فیکون ظاهر سیاق آیات در مورد بحث ما می رساند که مراد از کلمه ربک کلمه دعوت اسلامی باشد با آنچه لازم آنست از قبیل نبوت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم ) و نزول قرآن که به همه کتابهای آسمانی محیط و مسلط است و به عموم معارف الهی و کلیات شرایع دینی مشتمل می باشد، چنانکه خدای تعالی در کلام خود در دعایی که از ابراهیم (علیه السلام ) هنگام بنای کعبه حکایت فرموده : ربنا و ابعث فیهم رسولا منهم یتلوا علیهم آیاتک و یعلمهم الکتاب و الحکمه و یزکیهم به آن اشاره نموده است . و همچنین به سابقه ذکرش در کتابهای آسمانی گذشته در آیه الذین یتبعون الرسول النبی الامی الذی یجدونه مکتوبا عندهم فی التوریه و الانجیل اشاره می فرماید، و همچنین آیه و الذین آتیناهم الکتاب یعلمون انه منزل من ربک بالحق و آیه الذین آتیناهم الکتاب یعرفونه کما یعرفون ابناهم  و آیات بسیار دیگر به آن اشاره دارد. پس مراد از تمامیت کلمه - و خدا بهتر می داند - اینست که این کلمه یعنی ظهور دعوت اسلامی با نبوت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم ) و نزول قرآن که مافوق همه کتابهای آسمانی است پس از آنکه روزگاری دراز در مسیر تدریجی نبوتی پس از نبوت دیگر و شریعتی پس از شریعت دیگر سیر می کرد به مرتبه ثبوت رسیده در قرارگاه تحقق قرار گرفت ، زیرا به دلالت آیات کریمه ، شریعت اسلامی به کلیات شرایع گذشته مشتمل است و زیادت بر آنان نیز دارد، چنانکه خدای تعالی می فرماید: شرع لکم من الدین ما وصی به نوحا و الذی اوحینا الیک و ما وصینا به ابراهیم و موسی و عیسی 

 از این بیان روشن شد که مراد از تمامیت کلمه رسیدن شرایع آسمانی است از مراحل نقص و ناتمامی به مرحله کمال ، و مصداقش همین دین محمدی است . خدا می فرماید: و الله متم نوره و لو کره الکافرون هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون  و تمامیت این کلمه الهی از جهت صدق این است که آنچنان که گفته شده تحقق پذیرد، و تمامیت آن از جهت عدل این است که مواد و اجزای آن یکنواخت باشد بدون اینکه به تضاد و تناقض مشتمل شود، و هر چیز را آنطور که شانش می باشد بسنجد، بدون حیف و میل . و از اینجا است که این دو قید یعنی صدق و عدل را با جمله لا مبدل لکلماته بیان فرمود، زیرا کلمه الهی وقتی که قابل تبدیل نباشد خواه تبدیل کننده خودش باشد و به واسطه تغییر اراده ، قول خود را به هم زند، یا کسی دیگر باشد که خدا را عاجز و مجبور به تغییر نظر کند، کلمه خدایی صدق و آنچه فرموده محقق می شود، و عدل و بدون انحراف و تعدی انجام می گیرد. پس جمله : لا مبدل لکلماته نسبت به صدقا و عدلا به منزله تعلیل می باشد. مفسرین دیگر را در معنای این جمله اقوال دیگری است ، از آن جمله یکی این است که مراد از کلمه و کلمات ، قرآن می باشد. و بعضی گفته اند: مراد از کلمه شرایع قرآن است که نسخ می پذیرد و مراد از کلمات مطالب دیگر آن است که قابل نسخ نیست ، همچنانکه فرموده : لا مبدل لکلماته . و بعضی گفته اند: منظور از کلمه ، دین است . و بعضی گفته اند مراد از آن حجت است . و درباره معنای صدق و عدل گفته اند: صدق ، وصف اخباری است که در قرآن آمده و عدل وصف احکام آن است . و اینکه در آخر فرموده : و هو السمیع العلیم معنایش این است که او اجابت می کند آنچه را که شما به لسان حاجت از او می طلبید و می داند حقیقت حوائجی را که شما دارید. و یا معنایش این است که او به وسیله ملائکه خود می شنود اخبار حوادثی را که شما دارید. و یا معنایش این است که او به وسیله ملائکه خود می شنود اخبار حوادثی را که در ملکش رخ می دهد و می داند همه آنها را بدون واسطه ملائکه . و یا معنایش این است که او می شنود گفتارهای شما را و می داند کارهایی را که شما انجام می دهید.

منبع: http://qurankarim.blogfa.com/cat-3.aspx