فرهنگ قرآنی؛ بدون مروج

فرهنگ قرآنی؛ بدون مروج

جایگاه قرآن در زندگی روزمره ما کجاست؟ آیا قرآن تعیین کننده چگونگی انجام فعالیت‌های زندگی ماست؟ فواید استفاده از قرآن چیست؟ آیا خانواده‌ها برای تربیت فرزندان خود از قرآن استفاده می‌کنند؟ تا چه حد نسبت به گسترش آموزه‌های قرآنی از خود جدیت و اهتمام نشان داده‌ایم؟ وظیفه استخراج و ترویج فرهنگ قرآنی بر عهده کیست؟ سازمان اوقاف و امورخیریه به همراه سازمان تبلیغات اسلامی دو نهاد متمول مذهبی کشور، از جمله سازمان‌های دولتی هستند که بیشترین وظیفه برای ترویج فرهنگ قرآنی بر دوش آنها گذاشته‌شده است. سئوالات فوق در کنار سئوالات بی‌شمار دیگری ذهن ‌ما را به خود درگیر کرده است، اما آنچه که مشخص است، نرسیدن به جواب واحدی است که بتوان از طریق آن به جمع بندی مناسبی در مورد جایگاه قرآن در زندگی فردی و عمومی دست‌یابیم. اگر ما جامعه‌ای اسلامی هستیم، بنابراین باید طبق آموزه‌های قرآنی رفتار کنیم؟ اما چه کسی و یا چه نهادی باید این آموزه‌ها را معرفی کند و آن را آموزش دهد؟ گروه گزارش "ایکنا"، طی گفت‌وگو با چند تن از صاحب‌نظران و مسئولان به بررسی این موضوع پرداخته است. به نظر می‌رسد، سازمان‌ها و نهادهای دولتی در کنار محیط‌های کوچکتری مانند نهاد محیط خانواده باید نسبت به موضوع قرآنی کردن جامعه و ابعاد مختلف زندگی از خود جدیت و تلاش بیشتری نشان‌دهند.  نظام زاده: :«مسلماً هیچ سازمانی بدون ایراد و اشکال کار نمی‌کند و ما نیز از این قاعده مستثنی نیسیتیم، اما طبق وظایفی که به ما محول شده سعی می‌کنیم تا به بهترین نحو ممکن عملکردهای قرآنی خود را در ابعاد کیفی و کمی گسترش دهیم.» عملکرد ضعیف در قبال قرآن سازمان اوقاف و امورخیریه به همراه سازمان تبلیغات اسلامی دو نهاد متمول مذهبی کشور، از جمله سازمان‌های دولتی هستند که بیشترین وظیفه برای ترویج فرهنگ قرآنی بر دوش آنها گذاشته‌شده است. آیا این سازمان‌ها تاکنون موفق به انجام شایسته و مناسب وظایف خود بوده‌اند؟ جواب معاون اتحادیه تشکل‌های قرآنی کشور به این پرسش منفی است. «حسین بهبودی» با اشاره به فقدان شرح وظایف مشخص برای فعالیت‌های قرآنی در این دو سازمان می‌گوید: «این دو سازمان قدر تمند و متمول، علی الظاهر متولی امور قرآنی هستند، اما نابسامانی در وضعیت و عدم تبیین و مشخص نبودن رسالت وظایف هر یک از این سازمان‌ها، باعث شده‌است تا خود را بر حسب تعریفی که خودشان داشته‌اند، متولی بخشی از امور قرآنی بدانند و اعتباراتی که دریافت می‌کنند، صرف همان امور می‌شود.» وی با انتقاد از عملکرد سازمان‌های اقاوف و امورخیریه و تبلیغات اسلامی ادامه می‌دهد:«سازمان اوقاف علیرغم بودجه کلانی که می‌گیرد، خودش را تنها مسئول برگزاری مسابقات بین‌المللی می‌داند و سازمان‌ تبلیغات اسلامی نیز تنها به آموزش و پرداختن به ظاهر قرآن می‌پردازد و هیچگونه استخراجی از متن و بطن قرآن کریم توسط این دو سازمان صورت نمی‌گیرد.» «بهبودی» در ادامه با اشاره به نقش مهم و فراگیر نهادهای قرآنی مردمی و فعالیت‌های انجام شده در زمینه قرآن توسط این نهادها و عملکرد نامطلوب سازمان‌های دولتی، می‌گوید: «دولت در مورد فعالیت‌های قرآنی مانند دیگر امور، نقش واقعی خود را پیدا کند و آن توجه به بحث نظارت است.»  نظام زاده: برنامه‌های زیادی در رابطه با کارهای قرآنی در نظر داریم اما به به علت محدود بودن اعتبارات دولتی دست ما نیز بسته است، اما باید یادآور شوم که فعالیت‌های قرآنی نباید به یک سازمان خاص مرتبط باشد، بلکه باید تمام ارگان‌ها و سازمان‌هاف مراکز مردمی و مکتب‌های روستایی و مردمی، خودشان را موظف به فعالیت قرآنی کنند.» وی در ادامه می‌گوید: «بحث اجرا در فعالیت‌های قرآنی باید توسط نهادهای غیردولتی صورت بگیرد و البته نظارت، کنترل و تخصص بودجه توسط دولت انجام گیرد که در این صورت، شاهد تحول مطلوب در تمام جوانب کشور خواهیم بود.» در حالی که نوک تیز انتقادات «بهبودی» به متولیان قرآن کشور نشانه رفته است، حجت‌الاسلام والمسلمین «محمدعلی نظام‌زاده» سرپرست سازمان اوقاف و امورخیریه ضمن پذیریش انتقادات وارده بر این سازمان به "ایکنا"، می‌گوید:«مسلماً هیچ سازمانی بدون ایراد و اشکال کار نمی‌کند و ما نیز از این قاعده مستثنی نیسیتیم، اما طبق وظایفی که به ما محول شده سعی می‌کنیم تا به بهترین نحو ممکن عملکردهای قرآنی خود را در ابعاد کیفی و کمی گسترش دهیم.» «نظام زاده» در تصریح سخنان خود می‌گوید: «سازمان اوقاف و امور خیریه، پر سابقه‌ترین سازمان در فعالیت‌های گسترده قرآنی کشور است که منحصر به یک نوع خاص از فعالیت‌های قرآنی نیست، بلکه در زمینه‌های گوناگون علوم قرآنی اعم از قرائت، حفظ و تفسیر قرآن کریم فعالیت‌های گسترد‌های در سازمان انجام می‌شود.» وی با اشاره به این موضوع که مخاطب قرآنی سازمان تمام افراد جامعه اسلامی هستند، می‌افزاید: «تمامی قاریان و حافظان کشور محصول سازمان اوقاف و امورخیریه هستند، اما طبیعی است که افراد مستعدتر مورد توجه بیشتری از سوی سازمان قرار گیرند، چراکه این افراد به اساتید، چهره‌های قرآنی بین‌المللی و در کل الگوهای جامعه اسلامی تبدیل خواهند شد.» کامل نیستیم، اما بهترین هستیم قرائت و حفظ از صورت‌های ظاهری فعالیت‌های قرآنی است، پس جایگاه پرداختن به محتوا و مفهوم قرآن در سازمان اوقاف و امور خیریه کجاست؟ جواب «نظام‌زاده» به این پرسش خبرنگار "ایکنا" را در زیر می‌خوانیم؛ «سازمان به رشته تفسیر قرآن کریم بیش از دو رشته دیگر (حفظ و قرائت) بها می‌دهد. در حال حاضر بیش از ۳۰۰ کلاس تفسیر را دایر کرده‌ایم که در آن علما و اساتید بزرگ شاگردان بسیاری را تربیت می‌کنند. در کنار آن مسابقات تفسیر را در سطح بین‌المللی برگزار می‌کنیم و حتی خود برگزاری مسابقات باعث می‌شود تا افراد زیادی در طول سال به مطالعه معنا و محتوای قرآن بپردازند. که تمام این محصولات و بسیاری از فعالیت‌های قرآنی کشور به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به عملکرد سازمان اوقاف و امورخیریه برمی‌گردد.» سرپرست سازمان اوقاف و امورخیریه با اشاره به منابع مالی محدود برای انجام فعالیت‌های قرآنی، می‌گوید:«برنامه‌های زیادی در رابطه با کارهای قرآنی در نظر داریم اما به به علت محدود بودن اعتبارات دولتی دست ما نیز بسته است، اما باید یادآور شوم که فعالیت‌های قرآنی نباید به یک سازمان خاص مرتبط باشد، بلکه باید تمام ارگان‌ها و سازمان‌هاف مراکز مردمی و مکتب‌های روستایی و مردمی، خودشان را موظف به فعالیت قرآنی کنند.» وی در ادامه همانند بسیاری از کارشناسان علوم و فعالیت‌های قرآنی، اخذ اجازه برای فعالیت‌های قرآنی را عاملی برای ایجاد موانع عنوان می‌کند و می‌گوید: «ما باید معتقد به دو امر باشیم، ۱- حمایت از فعالیت‌های قرآنی فردی و جمعی ۲- نظارت بر حسن انجام امور، بنابراین فعالیت‌های قرآنی نباید معطوف به یک دستگاه خاص باشد.» «نظام زاده» در پایان سخنان خود به "ایکنا"، می‌گوید: «ناهنجاری‌های جامعه و آسیب‌های اجتماعی و گسترش فسادهای اداری و مالی به دلیل دور ماندن از قرآن و توجه نکردن به اهداف و مفاهیم قرآنی است.»  سرپرست سازمان اوقاف و امورخیریه: «ناهنجاری‌های جامعه و آسیب‌های اجتماعی و گسترش فسادهای اداری و مالی به دلیل دور ماندن از قرآن و توجه نکردن به اهداف و مفاهیم قرآنی است.» ۲۵ نداشتن شرح وظایف در فعالیت‌های قرآنی سازمان تبلیغات اسلامی از دیگر انتقادهایی است. نداشتن شرح وظایف در فعالیت‌های قرآنی سازمان تبلیغات اسلامی از دیگر انتقادهایی است که بر نهادهای قرآنی دولتی وارد است، «محمد خواجوی» رییس دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی با رد این اتنقادات شرح وظایف این سازمان در قبال مسایل قرآنی را منظم اعلام‌می‌کند. وی در مورد چگونگی این شرح وظایف می‌گوید: «از دهه اول انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، سازمان دارالقرآن کریم سازمان تبلیغات اسلامی، دارای شرح وظایف مشخص، منظم و چارچوب بندی شده که به‌صورت مکتوب در آمده و توسط مقام معظم رهبری نیز به امضا رسیده است و سازمان دارالقرآن کریم که وظایف قرآنی سازمان تبلیغات اسلامی را به عهده دارد، در همه شکل‌های فعالیت‌های قرآنی کار می‌کند که عمده آن بحث آموزش است.» وی در ادامه می‌گوید: «بحث فضاسازی و تبلیغات، بحث نهضت قرآن آموزی، بحث طرح جامعه قرآنی کشور از جمله فعالیت‌های ما در کنار آموزش است و امیدواریم آنها را به نحو شایسته‌ای به سرانجام برسانیم.» وی با انتقاد از پراکندگی فعالیت‌های قرآنی می‌افزاید: «امیدوارم زمینه‌ای فراهم شود تا فعالیت‌های قرآنی متمرکز شود، نه در بخش تصدی‌گری بلکه در بخش حمایت، نظارت، بودجه و ... که اگر این اتفاق بیفتد،از موازی کاری و پراکندگی که آثار سوء را در بر خواهد داشت، دور خواهیم شد.» «خواجوی» در پاسخ به انتقادهایی مبنی بر اینکه سازمان تبلیغات اسلامی تنها به آموزش ظاهر قرآن می‌پردازد، می گوید: «آموزش مفاهیم،تربیت معلم تجوید و تفسیر، تربیت داور، برگزاری طرح "همایش، آموزش، سنجش" برگزاری مسابقات تفسیر با عنوان‌های نورالمبین، نسیم حیات، بینات و ... خود دلیلی بر این ادعاست که سازمان به موازات آموزش ظاهر قرآن به محتوای قرآن هم توجه دارد.» طبق وظایف عمل می‌کنیم رییس دارالقرآن کریم سازمان تبلیغات اسلامی همچینن با اشاره به وسعت یافتن اقدامات این سازمان در دو بعد برنامه‌ای و تشکیلاتی می‌گوید: «بیش از ۹۰ درصد طرح و برنامه‌های ما علمی هستند و به تأیید دفتر مقام معظم رهبری و مدیریت دولتی می‌رسند که طی این مراحل می‌تواند باعث نفوذ اقدامات قرآنی سازمان تبلیغات اسلامی در جامعه باشد.» منتقدان همچنان به انتقادهای خود ادامه می‌دهند و مسئولان به دفاع از عملکردهایی که هیچگاه ارزش‌گذاری نخواهد شد، خود را از کمبودهای فرهنگ قرآنی مبرا‌می‌دانند. «به نظر من آموزش و ترویج فرهنگ قرآنی یک مسئله است و قرار گرفتن قرآن در متن و بطن زندگی مسئله دیگری است به این معنا که ممکن است فرهنگ قرآنی ترویج شود اما در زندگی افراد حضور عینی نداشته باشد.» اگر سازمان‌های دولتی بهترین عملکرد را دارند، پس چرا اقتصاد ما آغشته به رباست، حجاب نشانه عقب ماندگی است، انتقام بر بخشش از حجیت داردو ... آیا وجود این رفتارهای غیر قرآنی دلیلی بر دور ماندن اجتماع از قرآن نیست؟ پس اگر فعالیت نهادهای متولی قرآن کامل و بدون نقص است، چرا شاهد اجتماعی قرآنی نیستم؟ حجت‌الاسلام والمسلمین «سیدمحمدعلی ایازی»عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم، به این سئوالات پاسخ می‌دهد. «به نظر من آموزش و ترویج فرهنگ قرآنی یک مسئله است و قرار گرفتن قرآن در متن و بطن زندگی مسئله دیگری است به این معنا که ممکن است فرهنگ قرآنی ترویج شود اما در زندگی افراد حضور عینی نداشته باشد.» وی در این باره می‌افزاید: «آن چیزی که نهادهای آموزش و ترویجی به آن بسط و گسترش می‌دهند، ترویج فرهنگ قرآنی نیست، بلکه ترویج یک نوع از بخش‌هایی از مسایل قرآن و در بهترین شرایط بخش‌هایی ضعیف از متن قرآن است و نه تنها، فرهنگ قرآنی را در زندگی نهادینه نمی‌کنند، بلکه گاهی نیز ضد قرآنی عمل‌می‌کنند، مانند اختصاص دادن حجم وسیعی از مسابقات قرآنی به بخش حفظ و قرائت که در آن مسایل صوری و ظاهری ترویج می‌شود و مسایل متنی و عینی یعنی آموزش‌های معارفی قرآن فراموش می‌شود.» «ایازی» با اشاره به نبود نظام هماهنگ بین ارگان‌های فعال در عرصه علوم قرآنی، می‌گوید: هر ارگانی طبق تعریف خود به فعالیت‌های قرآنی می‌پردازد و یک فرم مشترک برنامه ریزی شده که در آن اهداف تعیین شودنداریم. برای رفع این مشکل باید یک نظام هماهنگ برای فعالیت‌های قرآنی به وجود بیاید.» آقا بالاسر می‌خواهیم وی در توضیح این پیشنهاد خود می‌افزاید: «باید ستاد و یا شورایی تشکیل شود تا برای فعالیت‌های قرآنی هدفگذاری و سیاستگذاری کند و این اهداف را در نهادهای مختلف تقسیم کند، مانند شورای اقتصاد که به عملکردهای اقتصادی کشور رسیدگی می‌کند و یا شورای عالی انقلاب فرهنگی که نسبت به اوضاع فرهنگی جامعه حساس است.» این محقق علوم قرآنی در ادامه با انتقاد به تخصص قرآنی نداشتن برخی ارگان‌های متولی علوم قرآنی به "ایکنا" می‌گوید: «ارگان‌هایی هستد که بحث‌های قرآنی را دنبال‌می‌کنند، اما هیچ تخصص قرآنی ندارند، این ارگان‌ها در کنار عوامل سیاسی که در کارکردهای دینی و فرهنی تأثیر گذارند، باعث رکود در نفوذ قرآن بین جامعه و افراد جامعه می‌شوند.»

منبع: http://www.iqna.ir/?p=ndt&ProdID=34939